Geleneksel sporlarda ırkçılığa ve ayrımcılığa karşı cezalar, uzaklaştırmalar hatta alakalı spor federasyonundan men edilmeye kadar ciddi yaptırımlar mevcut. Espor dünyada en hızlı gelişen sektörlerden biri ve her geçen gün yönetimdeki spor kuruluşları tarafından daha fazla kabul görmekte. Sadece Asya Pasifik (APAC) bölgesinde Çin, Kore ve Japonya esporu belli bir ölçüde tanıdı. Çin Spor Bakanlığı’nın 2003’teki açıklamasına göre espor 99. resmi spor olarak yer aldı, 2008 yılında bu sıralama 78.liğe yükseldi.
Olayların en başına gidip, Çin Dota 2 topluluğunu ilgilendiren bir örnekleme ile başlayacağız.
Olayların Başladığı Yer: Dota 2 Minor
2 Kasım’da Valve’ın sezonun ilk Dota 2 Minor turnuvası DreamLeague‘in bir parçası olarak gerçekleşti ve İsveçli espor organizasyonu DreamHack tarafından yayınlandı.
Kuzey Amerikalı compLexity Gaming (COL) ve Çinli Royal Never Give-Up (RNG) takımları arasında geçen bir maç esnasında Andrei “skem” Ong isimli Complexity oyuncusu oyun içi chat’e “Ching chong” mesajını attı. Maç sonrasında DreamLeague’in Çin yayın platformu ImbaTV, DreamHack ve Valve Corporation’a kendilerine edilen şikayetleri aktardı.
COL daha sonrasında Twitter üzerinden Ong’a “resmi kınama ve azami para cezası” verileceğini açıkladı. Oyuncu daha sonra Twitter üzerinden özür diledi.
Birkaç gün sonra Filipinli TNC oyuncusu Carlo “Kuku” Palad bir pub oyununda (açık server oyunu) aynı yorumu yaptı. Bu hareket Çin espor topluluğunda büyük tepki uyandırdı. “Kuku” rakip oyuncunun adına gönderme yapmak için bu yorumu yaptığını dile getirse de sorumluluktan kaçmak için böyle söylediği düşünüldü. Daha sonra sözü geçen oyuncunun olay gerçekleştikten sonra adını değiştirdiği anlaşıldı.
TNC, Çin sosyal medya sitesi Weibo ve Facebook üzerinden “Kuku“ya “azami para cezası ve münasip yaptırım“da bulunacaklarını açıkladı.
Büyük tepkinin hemen ardından Çin organizasyonu LGD Gaming, Valve’ın anlaşmazlığı bizzat çözene kadar TNC ile yapacakları hazırlık maçlarını iptal edeceklerini dile getirdi. Team Aster da Valve resmi bir açıklama yapıp ilgili kişilere ceza verene kadar protesto olarak gelecek profesyonel espor turnuvalarında oyuncuların adlarının önüne “RESPECT” kelimesini koyacaklarını açıkladı.
Çin topluluğu Valve‘ı oyuncuları süregelen ırkçılıktan korumada başarısız olduğu konusunda eleştirdi. 7 Kasım’da birçok Çin espor organizasyonu ırkçılığı ve ayrımcılığı tolere etmeyeceklerine dair bildiri yayınladı ve Valve’a konu hakkında kesin bir açıklamada bulunması için ısrar etti. Bu organizasyonlar arasında Çin takımları Newbee, Aster, LGD Gaming ve EHOME, Kuzey Amerika takımı Team Liquid, Avrupa’dan Fnatic ve Çin yayın platforumu ImbaTV yer aldı.
8 Kasım’da Dota 2’nin tam yetkili dağıtımcısı Perfect World, gerçekleştirilen resmi etkinliklerde ırk üzerinden aşağılayıcı yorumlarda bulunan herhangi bir oyuncunun tüm takımıyla birlikte diskalifiye edileceğini açıkladı. İlginç bir şekilde Dota 2’nin Çin’deki tam yetkili dağıtımcısı olan Perfect World, kendi turnuvaları dışında herhangi bir otoriteye sahip değil.
Valve Sorumluluk Almalı mı?
Geleneksel sporlarda turnuva düzenleyicisi (diğer adıyla yetkili spor kurumu) sporun ekosisteminde tam kontrole sahip. En dikkat çeken örnekler olan futbol ve basketbolda, ırkçılık ve ayrımcılık -ve sonucunda medyada olumsuz bir şekilde yer alması- FIFA veya NBA gibi alakalı spor birliklerinin ceza vermesine neden olabilir.
Futbolda İtalyan Futbol Federasyonu başkanı Carlo Tavecchio Ağustos 2014’te yaptığı ırkçı bir yorumdan dolayı FIFA tarafından 6 ay futboldan men edildi. Basketbolda NBA Delegesi Adam Silver, Los Angeles Clippers’ın sahibi Donald Sterling‘i 2014’te yaptığı ırkçı yorumlardan dolayı basketboldan ömür boyu men etti ve 2.5 milyon dolarlık bir para ceza verdi. Donald Sterling cezayı ödemek için takımı satmak durumunda kaldı. Bu cezalardan sonra birçok takım yönetimi ırkçılığın sonuçları olduğunun farkına vardı. 2018’de Almanya milli futbol takımının oyuncusu Mesut Özil, Dünya Kupası’ndan sonra “ırkçılık ve saygısızlık” olarak tanımladığı sebeplerden dolayı milli takımdan ayrıldığını açıkladı.
Esporda ise gelenekler sporlardan farklı olarak oyun yayıncıları, turnuvaları kendileri yönetmediği zamanlarda bile yönetenlerden daha fazla güce sahip. Espor ekosistemindeki en yüksek konumdaki organizasyon olarak oyun yayıncıları, fikir hakkına sahip oldukları için tüm gücü elinde bulunduruyor.
Bir profesyonel oyuncunun ırk konusunda yaptığı kötü bir yorum/davranış pub maçında veya sosyal medyada olmasına bakılmaksızın oyun üzerinde olumsuz bir etki yaratabilir. Irkçı bir hareket sosyal medyada yankı uyandırdığı an oyun yayıncısı için oyuncuların protesto amaçlı oyunu terk etmesi veya oyun için eşyaları satın almaması gibi bazı ticari sonuçlara sebep verebilir. Bu tepki tam olarak Weibo‘da birçok Çinli oyuncunun seçtiği yöntemdi.
Oyun yayıncısı için bu tarz bir hareket oyun gelirlerinin ve uluslararası turnuvalarda olası izlenmelerin doğrudan zarar görmesi anlamına gelebilir. 2019 yılında The International Dota 2 turnuvası Shanghai’da gerçekleşecek ve Çin ilk kez bu etkinliğe ev sahipliği yapacak.
Cezalandırılmamış ırkçı yorumlar markaları zor duruma sokabilir, takımlarla olan ilişkilerine zarar verebilir veya tamamen yok edebilir. Kuku’nun Çin sosyal medyasında yaptığı açıklamasından sonra bazı Çinli izleyiciler bir bahis sitesi ve TNC Predator’un ana sponsoru olan JJB’nin Weibo sayfasının altına olumsuz mesajlar bıraktı. Sonuç olarak JJB resmi bir açıklamayla “TNC’nin JJB’yi temsil edemeyeceği“ni duyurdu.
Valve’ın 10 Kasım’daki Açıklaması
İlk olaydan sekiz gün sonra Dota 2 yayıncısı Valve, Dota 2 blogunda şu açıklamayı yayınladı:
“Valve olarak pro oyuncuların arasında geçen ırkçı ifadelerin herhangi bir şeklini tolere etmeyeceğiz. Tek bir profesyonel oyuncunun dahi kullandığı ayrımcı ifadelerin tüm Dota topluluğuna ciddi anlamda zarar verdiğini düşünüyoruz. İfadeler hayranları birbirine düşürüyor, küçümsüyor ve tüm grupları küçük düşürerek önemsiz olduklarını hissettiriyor. Gelecekte oyuncuların Dota’yı ve topluluğunu kötü gösterdiğinde, tüm takımların turnuvalarımıza katılan oyuncularını sorumlu tutacaklarını ve ciddi cezalar vereceklerini umuyoruz.”
Geleneksel sporlarda bir açıklama, genellikle bir olayın olgularını sıralar ve bunun üzerinden ağır bir ceza uygular. Valve’ın açıklamasında ise oyunculara ve takımlara bir tepki bulunmuyor. Aslına bakarsanız alakalı takımlardan veya oyunculardan hiç bahsetmiyor.
Valve herhangi bir PR ajansıyla çalışmıyor ve açıklamalarını herhangi bir sosyal medya hesabından yayınlamıyor. Dota 2 blogu, geliştiricinin genellikle oyun veya turnuvalarla ilgili duyurularda kullandığı ana iletişim yöntemi ve 10 Kasım’da gerçeklenen basın açıklaması gibi örnekler nadir gerçekleşiyor.
Diğer Yayıncılar Irkçı Davranışlarla Nasıl Baş Ediyor?
Benzer kötü davranış olaylarıyla karşılaştıklarında diğer oyun yayıncılarının tavırları daha kesin oldu.
2014 yılında Riot, SK Gaming’in League of Legends oyuncusu Dennis “Svenskeren” Johnsen’i Tayvanlı oyun serverlarında “TaipeiChingChong” şeklindeki ırkçı ismi kullandığı için profesyonel maçlardan üç maç men etti ve 2.500 dolar para cezası verdi. Olay gerçekleştiğinde Riot, Johnsen’in davranışını kendi ayrımcılık ve aşağılama karşıtı kuralları üzerinden “ciddi anlamda hatalı davranış” olarak adlandırdı.
Blizzard Entertainment da kendi espor sahnesinde benzer ırkçılık olaylarıyla karşı karşıya kaldı. 2016’daki Hearthstone Dreamhack Austin etkinliğinde pro oyuncu Terrence “TerrenceM” Miller turnuvada başarılı bir şekilde yarışırken maç sırasında Twitch chatinde Terrence’ın Afro Amerikalı olmasını aşağılayan ırkçı yorumlar yapıldı. Etkinlik sırasında turnuva düzenleyicisi DreamHack olayı kontrol altına alamadı. Etkinlik sonrası Blizzard Entertainment’ın eski CEO’su Mike Morhaime şunları dile getirdi:
“Geçtiğimiz haftasonu gerçekleşen DreamHack Austin etkinliği sırasında bazı online izleyicilerin kullandığı tatsız ve saldırgan dil bizi oldukça hayal kırıklığına uğrattı. Bize göre ırkçılık, seksizm, taciz veya diğer ayrımcı davranışlara oyun topluluğunun içinde veya dışında yer yoktur.”
Bu yılın Overwatch League sezonunun açılışında Blizzard, ırkçı davranışlara birçok para cezası ve men uygulamak zorunda kaldı. Bunlardan en göze çarpanı Dallas Fuel oyuncusu Félix “xQc” Lengyel oldu. Saldırgan davranışları yüzünden birçok kez men ve para cezası alan Lengyel bunlardan birinde bir emote’u ırkçı bir şekilde tekrar tekrar kullandı. Başka bir örnekte Tae-yeong “TaiRong” Kim isimli bir oyuncu sosyal medyada saldırgan bir meme paylaştı. Sonrasında özür diledi ve para bağışında bulundu, bu tavrından dolayı sadece resmi bir uyarı aldı.
Valve’ın açıklamasına baktığımızda yayıncının Blizzard Entertainment ve Riot Games ile kıyaslandığında marka yüzü bir PR konusunda ciddi anlamda sıkıntı yaşadığı görülüyor. Özel bir şirket olarak Valve, basına çıkan kötü haberlerin genel sonuçlarından etkilenmemeli.
Forbes’un yakın zamandaki raporuna göre Activision Blizzard’ın, Blizzcon’daki zayıf Diablo: Immortals sunumundan sonra hisseleri %10 (3.06 milyar dolar) düştü. Bunun benzerini EA geçen yılki olumsuz Star Wars Battlefront II sunumundan sonra yaşamıştı. Oyun sektöründe, çok milyar dolarlık şirketlerin attığı veya atmadığı adımların ve yaptığı açıklamaların hisselerde olumsuz bir etki yarattığı birçok örnek mevcut. Ancak Valve Corporation özel bir şirket ve herhangi bir halka arz planı yok.
Ayrımcılık, toksik davranış ve öfke pub espor maçlarında oldukça yaygın. Dota 2, League of Legends ve PlayerUnknown’s Battlegrounds dahil birçok espor oyununda oyuncuların olumsuz davranışları bildirebileceği sistemler mevcut. Doğal olarak da toksik oyuncular oyun yayıncısı tarafından cezalandırılıyor. Örneğin Dota 2’de bir oyuncu başkaları tarafından fazla raporlandıysa düşük öncelikli maç havuzuna düşer veya belli bir süreliğine oyundan men edilir. 2016’da Riot, yayınlarındaki toksik davranışlarından dolayı popüler Twitch League of Legends yayıncısı Tyler “Tyler 1” Steinkamp’ı 631 günlüğüne oyundan men etti.
Günümüzde profesyonel oyuncular profesyonel takımları ve ülkelerini temsil ediyor. Söz konusu artan sponsorluklar ve ortaklıklar olduğunda oyuncular, bir takımın veya oyunun pazarlama potansiyelinde belli bir etkide bulunabiliyor. Profesyonel veya pub maçındaki davranışları hayranları, gündelik oyuncuları ve kendisini örnek alan diğer profesyonel oyuncuları etkiliyor. Bununla da kalmayıp takımların ve sponsorların saygınlığına leke sürüyor.
Sonuç olarak espor, geleneksel sporların yönetmeliğini örnek almalıdır. Irkçılık ve ayrımcılık gibi toplumsal problemler sektörde perde arkasında hep var ve birçok açıdan sektörü etkiliyor. Yaşanan Çin Dota 2 ırkçılık vakası esporun kurum ve yapılardan yoksun olduğunun bir göstergesi.
Oyuncuların hareketleri oyunun bir parçası olurken profesyonellerin davranışları da esporun bir parçası oluyor.
